Met de opkomst van cryptomunten wordt het ook belangrijker om rekening te houden met crypto bij het afwikkelen van de aangifte van nalatenschap. In dit artikel gaan we dieper in op hoe cryptomoeten worden aangegeven in een nalatenschap, met specifieke aandacht voor de Belgische context.
Moet crypto worden opgenomen in de aangifte van nalatenschap?
Kort gezegd: ja, cryptomunten moeten worden opgenomen in de aangifte van nalatenschap. In België geldt dat de erfgenamen erfbelasting verschuldigd zijn over het wereldwijde vermogen van de overledene, zowel op de roerende als de onroerende goederen. Cryptomunten worden beschouwd als onlichamelijke roerende goederen en vallen dus weldegelijk onder deze aangifteplicht.
Waardering van cryptomunten bij overlijden
De waarde van cryptomunten kan sterk fluctueren. In België bepaalt de wet dat activa in een nalatenschap worden gewaardeerd op hun verkoopwaarde op de dag van overlijden. Bijgevolg dient de waarde van de cryptomunten te worden gewaardeerd op het moment van overlijden.
De marktwaarde van cryptomunten, zoals Bitcoin, kan gemakkelijk worden opgezocht via verschillende online platformen die de koers van cryptomunten bijhouden. Hier is het wel belangrijk om een online platform te nemen die een zekere credibiliteit heeft. In dit kader raden we aan om te kijken naar de waarde van de munt op Coinmarketcap. Voor aandelen stelt de wet dat gekeken dient te worden naar de waarde bij het sluiten van de desbetreffende beurs. Aangezien dit moeilijk toepasbaar is voor cryptomunten adviseren wij om de laagste dagprijs van de desbetreffende munt te nemen.
Aangezien cryptomunten (en voornamelijk low market cap coins) onderhevig kunnen zijn aan aanzienlijke waardeschommelingen kan het daardoor voorvallen dat de in de aangifte erfbelasting aan te geven waarde veel hoger is dan de waarde op de dag van de aangifte.
Voor financiële instrumenten die toegelaten zijn tot verhandeling op Belgische of buitenlandse gereglementeerde markten (of verhandeld worden op multilaterale handelsfaciliteiten) stelt de wetgever dat de waarde ook berekend kan worden aan de beurswaarde van één of twee maanden na het overlijden van de erflater, net om aan dergelijke waardeschommelingen het hoofd te kunnen bieden. De fiscale wetgeving is hier duidelijk nog niet aangepast aan het fenomeen van de cryptomunten. Bijgevolg dient er voor de waardering van crypto enkel en alleen gekeken te worden naar de waarde op de dag van overlijden.
Toegang tot de cryptomunten: cold wallet
Een van de grootste uitdagingen bij het erven van cryptomunten is toegang tot de wallet, in het bijzonder wanneer deze wordt beheerd via een cold wallet. Een cold wallet is een offline opgeslagen digitale portefeuille, zoals een hardware wallet of papieren wallet, die extra beveiliging biedt tegen online aanvallen. Deze wallets zijn enkel toegankelijk met een private key, een unieke code die nodig is om de cryptomunten te beheren en transacties uit te voeren.
Indien erfgenamen de private key niet bezitten, kunnen zij geen toegang krijgen tot de cryptomunten, waardoor deze activa effectief verloren zijn. Zelfs als zij op de hoogte zijn van de aanwezigheid van een cold wallet, kunnen ze zonder deze sleutel de cryptomunten niet beheren of verkopen. Het verlies van de private key betekent dan ook dat de cryptomunten onherroepelijk verloren zijn, omdat er geen centrale instantie is die kan helpen de toegang te herstellen.
Indien de private sleutel verloren is, zijn de cryptomunten onbeschikbaar en worden ze in feite waardeloos. Toch moeten ze nog steeds worden opgenomen in de aangifte van nalatenschap om een verzuim van aangifte te vermijden (en dus ook een belastingverhoging van 20% op de aanvullende rechten).
Aangifte pro memorie?
Soms is de exacte samenstelling van de nalatenschap en/of de waarde van bepaalde activa op het moment van de indiening van de aangifte nog niet volledig duidelijk. In de praktijk zal de notaris of adviseur in dergelijke gevallen het betreffende goed vaak "pro memorie" opnemen in de aangifte. Dit houdt in dat het goed wordt vermeld zonder een specifieke waarde toe te kennen, waarbij het voorlopig op nul wordt gewaardeerd.
Merk echter op dat Vlabel een aangifte van activa pro memorie niet volledig aanvaardt. Zij stelt dit nog steeds gelijk aan een onderschatting, Eens de private sleutel wordt teruggevonden, kunnen erfgenamen een bijvoeglijke aangifte indienen, en wordt de waarde van de cryptomunten vastgesteld op dat moment, waarbij zij een belastingverhoging tot 20% (indien aanvankelijk pro memorie werd aangegeven, is er immers een tekortschatting van 100% t.a.v. de werkelijke waarde) van de aanvullende rechten zouden kunnen opleggen. Zelfs bij aangifte van de cryptomunten pro memorie blijven de gevolgen dus in principe nog steeds enorm punitief.
In dit verband kan vermeld worden dat er door de Vlaamse belastingdienst (VLABEL) een kwijtschelding of een vermindering van de belastingverhoging kan worden verleend, indien de erfgenamen bewijzen geen fout te hebben begaan. Het niet kunnen terugvinden van een dergelijke private sleutel kan immers inderdaad allesbehalve gezien worden als de fout van de erfgenamen.
Het lijkt dan ook dat VLABEL dit zou in overweging moeten nemen voor de eventuele kwijtschelding of vermindering van de geldboete wegens tekortschatting, indien erfgenamen aanvankelijk te goeder trouw en volledig transparant pro memorie aangifte hadden gedaan van de aanwezigheid van cryptomunten in de aangifte van nalatenschap.
O.i. zou ook kunnen geargumenteerd worden dat door het niet vinden van de private sleutel, de cryptomunten in feite alle waarde hebben verloren (zij kunnen immers niet verhandeld worden en dus niet ten gelde gemaakt worden), zodat zij een waarde nul hebben. In deze zienswijze is er geen aangifte pro memorie vereist en kan er geen onderschatting voorliggen (en kan er door Vlabel evenmin een belastingverhoging worden opgelegd). Bij het vinden van de private sleutel zou dit vervolgens kunnen kwalificeren als een nieuw feit dat de actieve samenstelling van de nalatenschap vermeerdert.
Deze complexiteit toont aan dat een zorgvuldige opmaak van de aangifte van nalatenschap onontbeerlijk is bij aanwezigheid van (o.a.) cryptomunten om de punitieve gevolgen van de belastingverhogingen te vermijden.
Toegang tot de cryptomunten: hot wallet
Een hot wallet is een type digitale portemonnee die verbonden is met het internet en wordt gebruikt voor het opslaan en beheren van cryptomunten. Hot wallets zijn ideaal voor mensen die regelmatig cryptotransacties uitvoeren, omdat ze directe toegang bieden tot hun cryptomunten en eenvoudig te verhandelen zijn.
Binnen de "hot wallets" dient nog een verder onderscheid gemaakt te worden tussen "custodial" wallets en "non-custodial" wallets.
Een custodial wallet is een type cryptowallet waarbij een derde partij, zoals een cryptobeurs, het beheer heeft over de cryptocurrency en privé-sleutels van de gebruiker. Dit betekent dat de gebruiker niet de volledige controle heeft over zijn geld en moet vertrouwen op de beheerder om de tegoeden veilig te houden. Bekende aanbieders van custodial wallets zijn: Binance, Coinbase, Kraken, en Bitvavo.
Custodial wallets worden over het algemeen als minder veilig beschouwd dan non-custodial wallets, maar ze zijn vaak handiger en gebruiksvriendelijker. Daardoor zijn ze een goede keuze voor gebruikers die het gemak en de mogelijkheid tot herstel van hun wallet belangrijker vinden dan volledige controle.
Een "non-custodial" wallet is een wallet waarbij de gebruiker zelf de volledige controle heeft over zijn of haar privé-sleutels en daarmee over de cryptocurrency in de wallet. In tegenstelling tot een custodial wallet, is er geen derde partij betrokken bij het beheer van de fondsen. Dit betekent dat de gebruiker verantwoordelijk is voor het veilig opslaan van de sleutels.
Voorbeelden van non-custodial hot wallets zijn:
MetaMask (voor Ethereum en ERC-20 tokens)
Trust Wallet(voor meerdere cryptocurrencies)
Exodus (voor meerdere cryptocurrencies)
Electrum(specifiek voor Bitcoin)
Phantom (Solana, Ethereum, Polygon)
Deze wallets bieden meer controle, maar vereisen ook dat de gebruiker zijn privésleutels goed beveiligt en beheert.
Het belangrijkste voordeel van een hot wallet is dat gebruikers eenvoudig en snel toegang hebben tot hun cryptomunten, zolang ze een internetverbinding hebben. Het nadeel van een hot wallet is dat deze kwetsbaarder is voor cyberaanvallen, omdat de wallet altijd online is.
Hoe log je in op een hot wallet?
Het inloggen op een custodial hot wallet vereist meestal een combinatie van gebruikersnaam, wachtwoord en tweestapsverificatie. De gebruikersnaam is doorgaans het e-mailadres dat werd gebruikt bij het aanmaken van de account. Het wachtwoord moet sterk zijn om de veiligheid van de wallet te garanderen. Naast het invoeren van een wachtwoord, wordt tweestapsverificatie toegepast. Dit betekent dat na het invoeren van het wachtwoord, er een extra beveiligingsstap volgt, zoals het invoeren van een code die wordt verstuurd naar je telefoon of gegenereerd wordt door een authenticator-app. Deze extra stap zorgt ervoor dat zelfs als iemand het wachtwoord kent, ze zonder deze code geen toegang hebben tot de wallet.
Om toegang te krijgen tot een non-custodial wallet dien je de applicatie te downloaden van de app (bv. Metamask) en vervolgens die je de "seed phrase" in te vullen. Een seed phrase is een reeks van 12 tot 24 woorden die wordt gegenereerd bij het aanmaken van de non-custodial wallet. Deze woorden dienen als een back-up en kunnen worden gebruikt om de wallet en alle bijbehorende fondsen te herstellen.
Toegang voor erfgenamen?
Als de accounthouder van een custodial hot wallet komt te overlijden, kunnen erfgenamen toegang vragen tot de cryptomunten via het platform zelf. Cryptoplatformen zoals Binance, Coinbase en Kraken hebben procedures waarin juridische documenten, zoals een overlijdensakte en een erfrechtverklaring, moeten worden ingediend om de fondsen te kunnen recupereren. Het verkrijgen van toegang tot een hot wallet kan een langdurig en administratief complex proces zijn, waarbij de platforms er zeker van willen zijn dat de fondsen op de juiste manier worden overgedragen. Dit is een noodzakelijke maatregel om fraude te voorkomen en om te waarborgen dat alleen de rechtmatige erfgenamen toegang krijgen tot de fondsen.
Gezien de complexiteit van de procedures en de hoeveelheid papierwerk die nodig is om toegang te krijgen tot cryptomunten van een overledene, kan juridische bijstand zeer waardevol zijn. Ons kantoor heeft ervaring met het begeleiden van erfgenamen in dit proces. Wij kunnen helpen bij het verzamelen van de benodigde documenten en het indienen van verzoeken bij de cryptoplatformen, zodat het proces soepel verloopt en de erfgenamen krijgen waar ze recht op hebben.
Toegang bekomen tot een non-custodial hot wallet (bv. Metamask) is een stuk minder evident. Als de erfgenamen geen flauw benul hebben van de seed phrase, zullen zij niet in staat zijn om zich toegang te verschaffen tot de wallet. Er bestaat ook geen centrale entiteit die men kan contacteren om de seed phrase te recupereren. De fondsen blijven in dat geval onbeschikbaar en zijn voor de erfgenamen dan ook waardeloos.
Toegang tot de cryptomunten: termijn van 4 maand
Mocht de wachttermijn van de procedure om toegang te verkrijgen tot de wallet van de overledene langer duren dan 4 maanden na het overlijden, riskeert men overigens een laattijdige aangifte van nalatenschap. Om dat te vermijden kan, zoals hoger vermeld, ook tijdig pro memorie aangegeven worden (voor zover de erfgenamen momenteel geen gegevens kunnen terugvinden over de actieve samenstelling van de crypto wallet), maar dan riskeert men de belastingverhoging van onderschatting van activa (tenzij alsnog kwijtschelding door Vlabel wordt verleend).
Veiliger lijkt in dat geval om uitstel van de aangiftetermijn te vragen wegens een complexe aangifte van nalatenschap, in welk geval Vlabel vrijstelling van de belastingverhoging wegens laattijdige aangifte kan geven. Van zodra de toegang tot de wallet wordt bekomen kan men dan onmiddellijk een correcte aangifte van de cryptomunten doen, zonder risico op onderschatting.
Praktische aanbevelingen voor het opnemen van cryptomunten in de aangifte
1. Vermeld de cryptomunten expliciet: Het is belangrijk dat erfgenamen het bestaan van cryptomunten in de nalatenschap aangeven. Dit eveneens wanneer ze er geen toegang tot hebben. Dit om een verzuim van aangifte te vermijden.
2. Waardeer correct op het tijdstip van overlijden: Gebruik betrouwbare bronnen om de waarde van de cryptomunten op de dag van overlijden vast te stellen en voeg deze informatie toe als bijlage bij de aangifte van nalatenschap.
3. Voorzie de erfgenamen toegang tot de wallet : Het is cruciaal dat de erfgenamen toegang hebben tot de wallet om de cryptomunten te kunnen beheren. Als houder van cryptomunten doe je er goed aan om te anticiperen op een eventueel overlijden. Vooral bij een cold wallet is het van belang dat de private sleutel in handen kan komen van de erfgenamen. Zonder deze sleutel zouden de cryptomunten verloren kunnen gaan en hebben de erfgenamen geen zicht op de samenstelling van de nalatenschap. Dit kan de aangiftepositie aanzienlijk complex maken.
Conclusie
Cryptomunten moeten in België verplicht worden opgenomen in de aangifte van nalatenschap aangezien zij deel uitmaken van het wereldwijd vermogen van de erflater. De juiste waardering en toegang tot de wallet zijn essentieel om ervoor te zorgen dat erfgenamen deze digitale activa kunnen aangeven en de juiste erfbelasting kunnen betalen. Een goede voorbereiding en duidelijke instructies voor erfgenamen zijn noodzakelijk om te voorkomen dat cryptomunten verloren gaan na het overlijden van de eigenaar en/of dat er zware gevolgen ontstaan voor de erfgenamen in het kader van de erfbelasting.
Heeft u te maken met een nalatenschap waarin cryptomunten zitten? Aarzel dan zeker niet om een vrijblijvend gesprek in te plannen om de aangifte met ons te bespreken.
Christophe Romero Senne Verholle
Comments